| Ҷумҳурии Тоҷикистон Djoemhoerii Todjikiston |
||||||
|
||||||
 |
||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Tadzjieks Perzisch | |||||
| Hoofdstad | Doesjanbe | |||||
| Regeringsvorm | Republiek | |||||
| Religie | islam (soennitisch) | |||||
| Oppervlakte | 143.100 km² [1] (0,2% water) | |||||
| Inwoners | 6.127.000 (2000)[2] 7.349.145 (2009)[3] (51,4/km² (2009)) |
|||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Surudi milli | |||||
| Munteenheid | somoni (TJS) |
|||||
| UTC | +5 | |||||
| Nationale feestdag | 9 september | |||||
| Web | Code | Tel. | .tj | TJK | 992 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
|
||||||
| Topografie | ||||||
 |
||||||
|
||||||
Tadzjikistan (Тоҷикистон), officieel de Republiek Tadzjikistan, is een land in Centraal-Azië dat grenst aan Oezbekistan, Kirgizië, China en Afghanistan. Tot 1991 maakte het deel uit van de Sovjet-Unie.
Inhoud |
Geografie
Tadzjikistan is een zeer bergachtig land, dat voor de helft op een hoogte van meer dan 3000 meter ligt. Het oosten van het land ligt in de Pamir, een hooggebergte waartoe ook de berg Qullai Ismoili Somoni behoort, ooit de hoogste berg van de Sovjet-Unie. Andere bergen in dit gebied zijn de Onafhankelijkheidsberg en de Avicennaberg. Dit zeer dunbevolkte gebied, Badachsjan, geniet een autonome status en wordt bewoond door vele kleine volken.
De hoofdstad Doesjanbe ligt in het westen van het land aan de voet van het Hisorgebergte, dat het stroomgebied van de Amu Darja scheidt van dat van de Syr Darja. Bijna geheel Tadzjikistan watert af op de Amu Darja, die samen met haar bronrivier de Panj de grens met Afghanistan vormt.
Een smalle corridor verbindt West-Tadzjikistan met het noorden van de regio Sogdië, die een gedeelte van de dichtbevolkte Vallei van Fergana beslaat. In dit gebied ligt aan de Syr Darja de tweede stad van het land, Chodzjand.
Tadzjikistan beschikt over enkele exclaves, waarvan Voroech in Kirgizië de grootste is.
Bevolking
De meerderheid van de 7.349.145 (2009) inwoners bestaat uit etnische Tadzjieken. Hun taal is het Tadzjieks, een variant van het Perzisch, dat ook de officiële taal van Iran en Afghanistan is. Het Tadzjieks wordt met het cyrillische alfabet geschreven. Het Perzisch is een oorspronkelijk Afghaanse taal die tot de Indo-Europese taalfamilie behoort.
De Oezbeken vormen in Tadzjikistan een grote minderheid, nog voor de Russen, die in groten getale het land verlieten tijdens de burgeroorlog.
Religieuze banden zijn er met de Oezbeken, die net als de Tadzjieken soennitische moslims zijn.
Bestuurlijke indeling
 Zie Bestuurlijke indeling van Tadzjikistan voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Tadzjikistan is verdeeld in de volgende provincies:
- Sughd
- Karotegin
- Khatlon
- Gorno-Badachsjan (autonome provincie)
Geschiedenis
Tadzjikistan maakte voor een lange tijd deel uit van het Oud-Perzische Rijk en later ook van het rijk van de Perzische Samaniden-dynastie.
20e eeuw
Tadzjikistan was van 1924 tot 1929 als Tadzjiekse ASSR een onderdeel van de sovjetrepubliek Oezbekistan. In 1929 werd Tadzjikistan een aparte Sovjetrepubliek (Tadzjiekse SSR), die in september 1991 onafhankelijk werd. Na een kort interim van Kadreddin Aslonov als president, werd de communist Rahmon Nabiyev president. Nabiyev (gest. 1993) werd in 1992 opgevolgd door Emomalii Rachmon, een voormalige kolchoz-directeur.
Burgeroorlog
Na de onafhankelijkheid brak direct een burgeroorlog uit tussen islamisten en de regering onder Emomalii Rachmon. Deze oorlog zou geen conflict tussen communisten enerzijds en moslims en democraten anderzijds zijn geweest, maar meer of eerder een etnisch conflict. De burgeroorlog was een strijd tussen de regio's (provincies) Chodzjand en Kulob die in oorlog waren geraakt met de regio Qurghonteppa. Chodzjand en Kulob waren de provincies die tijdens het Sovjet-tijdperk het bestuur van de republiek domineerden en werden gesteund door de communisten (die daar hun machtsbasis hadden), ten koste van Qurghonteppa, Qurghonteppa was de machtsbasis van de democraten en islamisten. Het conflict kwam in 1997 tot een einde, toen de islamisten in de regering werden opgenomen. Na 11 september 2001 werden er Amerikaanse troepen gestationeerd in Chorog (regio Badachsjon) en Doesjanbe, en Franse in Doesjanbe. De grootste militaire rol speelt echter als vanouds Rusland. Rusland controleerde tot midden 2005 de grens met Afghanistan. Inmiddels is deze taak overgenomen door Tadzjiekse troepen.
Tijdens de burgeroorlog waren er ook grensincidenten met het eveneens in een burgeroorlog verwikkeld buurland Afghanistan. In juli en augustus 1993 voerden Afghaanse rebellen een aanval uit op een door Russische militairen bemande grenspost, waarbij 25 Russische soldaten en mogelijk 100 Tadzjiekse burgers zouden zijn gedood. Volgens de Afghaanse regering zouden hierop als represaille Russische artillerie-eenheden Afghaanse dorpen over de grens hebben bestookt en ook zou er een luchtaanval hebben plaatsgevonden, een actie die 400 doden en gewonden zou hebben gekost en 6000 mensen zou hebben verdreven. Deze beweerde actie werd door Rusland ontkend. In oktober 1993 werden wederom dergelijke acties gemeld. In 1996 zou Rusland na de machtsovername door de Taliban in Afghanistan de bewaking van de Tadzjieks-Afghaanse grens versterken, uit vrees dat de "Afghaanse chaos" zou overslaan [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13].
Sinds de vrede
De Verenigde Naties brachten in 1997 vrede tot stand. De Islamisten werden opgenomen in de regering, maar niet voor lang. De ex-communisten werkten succesievelijk alle concurrenten de regering uit. De toegestane oppositie boycot sindsdien de verkiezingen, waardoor het land vrijwel een eenpartijstaat is. De laatste jaren worden door de overheid moskeeën gesloopt.
Economie
Belangrijke inkomsten van buitenlandse valuta zijn de export van katoen en aluminium (uit Tursunzoda), en in beperktere mate zilver, goud, uranium en wolfraam. Uiteraard maakt dit het land erg gevoelig voor de wisselkoersen in die goederen. De economie verzwakte na zes jaar burgeroorlog, en het verlies van financiële steun vanuit Moskou. Het land is nog steeds afhankelijk van hulp vanuit Rusland en Oezbekistan, en hulp vanuit humanitaire organisaties: in 2001 was er hongersnood en zocht het Rode Kruis hulp voor de regio. Sinds 1999 is o.a. Stichting Tajikistan Support Project (TSP) in het land actief ter ondersteuning van enkele gezondheidszorgprojecten.
In 2006 was Nederland de grootste exportpartner van Tadzjikistan. De totale export aan Nederland bedroeg 40,7% van het totaal, gevolgd door Turkije met 31,7%.
Armoede
Tadzjikistan is het armste land van de voormalige Sovjet-Unie, en één van de armste landen ter wereld. Volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft in Tadzjikistan 44,4% van de bevolking onder de armoedegrens.